آنا دیلی مکتبی
بو صحيفه ايرانين بوتوو ميللييت لرينين ايستيفاده ائلمك  لري اوچون فارسجا يازيلير.         اين صفحه تنها بخاطر استفاده كليه مليت هاي ايراني به زبان فارسي نوشته مي شود.

مباني دستور زبان توركي آذربايجاني

انتخاب متون و نويسنده : نيسگيل nisgil@yahoo.com

منبع : مباني دستور زبان تركي آذري ، نوشته : م.ع.فرزانه ، چاپ :1358 ، انتشارات فرزانه

× به علت قديمي بودن منبع مورد استفاده استاندارد هاي جديد نوشتاري زبان تركي با الفباي عربي كه در سال 1380 به تصويب رسيده اند در اين مبحث ذكر نشده اند. در اين  براي آگاهي يافتن از اين استاندارد ها اينجا را كليك كنيد: 

مصوبات سمينار اورتوگرافي تركي -  1380 (به تركي)


سايت جديد: آموزش زبان توركي آذربايجاني


حالت تشابهبدّلات صوتي در كلمات زبان تركي)

تشابه به حالتي اطلاق مي شود كه يك صدا بر روي صداي ما قبل يا ما بعد خود تأثير كــــرده و آنرا به عين و يا به قرينه گروهي خود تبديل مي كند. حالت تشابـــه بر حسب قدرت تأثير صوت عامل، شكل كامل و يا ناقص و به اقتضاي جهت تأثــير حالت پيشين يا پسين خواهد داشت. بـــــه اين ترتيب تشابه اصوات ممكن است به چهار شكل نمودار مي شود.

1 ــ تشابه پيشين كامل :

در اين شكل تشابه، صداي عامل برروي بعد از خود تأثير كرده و آنرا كاملا از نوع خود ميكند مانند:

 rr  <= rl :    قارلي ــ qarli => قارري ــ qarri   ،    اوزه رليك ــ üzərlik => اوزه رريك ــ  üzərrik  ،
جينديرلي ــ
cindirli => جينديرري ــ cindirri ، فرلي ــ ferli  => فرري ــ ferri .

nn  <= nd :    مندن ــ məndən => منن ــ mənnən   ،    سندن ــ səndən => سنن ــ sənnən ،
 ئوزوندن ــ özündən => ئوزوننن ــ özünnən   ،    سوزوندن ــ sözündən => سوزوننن ــ sözünnen ،
گلندن ــ
gələndən => گلنن ــ gələnnən .

nn <= nl :   آيدينليق ــ aydınlıq => آيديننيق ــ aydınnıq   ،   يامانليق ــ yamanlıq => ياماننيق ــ yamannıq  ،
 ياوانليق ــ yavanlıq => ياواننيق ــ yavannıq .

ss  <=  st :   ايستي ــ isti => ايسسي ــ issi ، توستو ــ tüstü => توسسي ــ tüssi .

 

2 ــ تشابه پيشين ناقص :

در اين شكل تشابه، صداي عامل بر روي صداي بعد از خود تأثير كرده ولي چون نمي تواند آنرا به عين خود تبديل كند، به آواي قرين خود تبديل مي كند. مانند:

td  <=  tl   : غيرتلي ــ ğeyrətli => غيرتدي ــ ğerrətdi ، كتلر ــ kətlər => كتدر ــ kətdər ،
 آرواتلار ــ
arvatlar => آرواتدار ــ arvatdar .

mn <= md : آخشامدان ــ axşamdan => آخشامنان ــ axşamnan ، ديليمدن ــ dilimdən => ديليمنن ــ dilimnən ،
 ايشيمدن ــ
işimdən => ايشيمنن ــ işimnən .

 

 3 ــ تشابه پسين كامل :

در اين حالت صداي عامل به صداي ما قبل خود تأثير كرده و آنرا به عين خود تبديل مي كند. مانند:

ll  <=   rl    :اوينارلار ــ oynarlar => اويناللار ــ oynallar ، اكيرلر ــ əkirler => اكيللر ــ  əkiller ،
 تاپيرلار ــ
tapırlar => تاپيللار ــ tapıllar .

mm <= nm :  يانماز ــ yanmaz => يامماز ــ yammaz ، قانماز ــ qanmaz => قامماز ــ qammaz ،
دولانماق ــ
dolanmaq => دولامماخ ــ dolammax .

 

4 ــ تشابه پسين ناقص :

در اين نوع تشابه نيز صداي عامل، صداي ما قبل خود را به عين خود نمي تواند تبديل كند و به آواي قرين خود تبديل مي كند. مانند:

mb <=  nb  :  سنبل ــ sünbül => سمبل ــ sümbül ، آنبار ــ anbar => آمبار ــ ambar ،
شنبه ــ
şənbə => شمبه ــ şəmbə .

 

پايان قسمت هفتم 

ادامه دارد...

 نظرات ، انتقادات و نكات آموزشي خود را در اين بخش وارد نماييد.

نظرات شما!      

 

 

 

 

لينك مستقيم به اين صفحه

آرشيو-  قسمت:

1 , 2 , 3 , 4 , 5 , 6

لينك ها

لغتنامه تركي آذري به انگليسي  و بلعكس

( download )


لغتنامه آنلاين انگليسي  به  تركي آذري


لغتنامه  آنلاين تركي  به انگليسي و بلعكس


آموزش الفباي لاتين تركي آذري


حروف الفباي  لاتين تركي آذري


آموزش تركي آذري ( به تركي اذري)


 آموزش تركي آذري (به انگليسي) (1)


 آموزش تركي آذري ( به انگليسي) (2)


 درباره تركي آذري (به انگليسي)


مصوبات سمينار اورتوگرافي  توركي -  1380 (به تركي)


درباره زبان تركي (به انگليسي)


آموزش تركي استانبولي( به انگليسي)(1)


آموزش تركي استانبولي(به انگليسي)(2)


آموزش تركي استانبولي(به انگليسي)(3)


آموزش تركي  تركمنى